میرزا ملکم خان ناظم الدوله و تأملی بر اندیشه های آموزشی او

میرزاملکم­خان ناظم­الدوله از جمله روشنفکرانی است که با نگارش رساله­های متعدد در زمینه­های سیاسی، فرهنگی و آموزشی در بیداری اجتماعی ایرانیان سهمی به­سزا داشته است. درباره وی و در خدمت یا خیانت او قضاوت­های گوناگونی شده است که این داوری­های متفاوت و حتی متضاد تا حدودی به نحوه نگرش رسمی جامعه در باب ورود افکار جدید مربوط می­شود. ملکم­خان در زمینه علت­شناسی پریشانی احوال ایرانیان و راه نجات آنان مکتوبات فراوانی دارد. یکی از جنبه­های پرمحتوای افکار او، توجه به مسائل آموزشی و فرهنگی است. او در خلال رساله­هایش، ترقی غرب  را در ترویج علوم و باسوادی مردم می­دانست و عقب­ماندگی ممالک اسلام را در بی­سوادی و علت بی­سوادی را در مشکلات الفبا و خط جستجو می­کرد. مقاله حاضر به بررسی آراء آموزشی ملکم­خان می­پردازد و محور اندیشه­های انتقادی او، که همان اصلاح الفبا و عرفی شدن نظام آموزشی است، دیگر مساله­ای است که مورد واکاوی قرار می­گیرد.